De normen zijn bindend voor de bedrijfsrevisoren (art. 31, § 4, eerste lid wet 2016). De normen zijn materiële wetten in de zin van artikel 608 van het Gerechtelijk Wetboek (Cass. 24 mei 2007, J.L.M.B. 2008, 4, err. J.L.M.B. 2008, 129).
Artikel 31 van de wet van 7 december 2016 voorziet in een specifieke procedure voor de opstelling en goedkeuring van normen en aanbevelingen. Deze procedure is van toepassing op alle normen en aanbevelingen.
De Raad van het Instituut is bevoegd voor het opstellen van normen en aanbevelingen. Hij dient de inhoud van elke ontwerpnorm of -aanbeveling openbaar te maken (via openbare raadpleging) op zijn website. Elke belanghebbende kan dan zijn commentaar indienen binnen een vastgestelde termijn met ingang van de datum van publicatie van dit ontwerp op de website van het Instituut. Na afloop van de openbare raadpleging publiceert de Raad van het Instituut – behoudens andersluidend verzoek – deze commentaren op zijn website.
Een norm of aanbeveling krijgt slechts uitwerking na goedkeuring, door zowel de Hoge Raad voor de Economische Beroepen (HREB) als de Minister die bevoegd is voor Economie, van de definitieve tekst zoals aangenomen door de Raad van het Instituut naar aanleiding van de commentaren op de openbare raadpleging.
Update 28/06/2021: Beginselen van de normatieve techniek - handleiding voor het opstellen van een norm (met inbegrepen een schematische voorstelling van ontwerp tot norm)
Tabel: toepasselijke normen per opdracht
23 mei 2024
Voor de verslagen uitgebracht met betrekking tot de boekjaren geopend op of na 1 januari 2024:
Voor de verslagen uitgebracht met betrekking tot de boekjaren geopend vóór 1 januari 2024:
Deze norm is in werking getreden op 20 maart 2021. Vanaf deze datum werd de bijkomende norm (herzien in 2018) bij de in België van toepassing zijnde ISA's opgeheven.
De HREB heeft op 28 februari 2024 het ontwerp van “norm tot herziening van de bijkomende norm (herziene versie 2020) bij de in België van toepassing zijnde internationale auditstandaarden (ISA’s) ” (zonder het luik “ESEF”), onder aangepaste vorm aangenomen door de Raad van het IBR op 23 februari 2024 goedgekeurd. De HREB heeft dit ontwerp aan de federale Minister, bevoegd voor Economie voor goedkeuring overgemaakt.
De minister van Economie heeft deze norm op 14 mei 2024 goedgekeurd (bericht gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 23 mei 2024, p. 64780).
De Raad van het IBR heeft op 12 oktober 2023 drie ontwerpnormen ter goedkeuring voorgelegd aan de Hoge Raad voor de Economische Beroepen en de minister van Economie.
De hoorzitting bij de HREB vond plaats op 19 december 2023. De gevraagde herformuleringen konden nog niet worden overgemaakt tegen de daaropvolgende vergadering van de HREB (9 januari 2024), waardoor de HREB de ontwerpnormen nog niet kon goedkeuren. Op 25 januari 2024 heeft de Raad van het IBR de drie ontwerpnormen, met inbegrip van de gevraagde herformuleringen, opnieuw ter goedkeuring voorgelegd aan de HREB en de minister van Economie.
Deze drie ontwerpnormen werden gelijktijdig voorgelegd gezien hun interconnectiviteit:
Het ontwerp van norm inzake de opdrachten van de bedrijfsrevisor bij de ondernemingsraad werd aangenomen naar aanleiding van het injunctierecht voorzien door artikel 31, § 3 van de wet van 7 december 2016 waarvan de HREB gebruik heeft gemaakt.
Eén van de punten, die bij de herziening van de norm “ondernemingsraad” in overweging werden genomen, betreft de opdracht inzake de sociale balans. De sociale balans is evenwel niet enkel van toepassing bij entiteiten met een ondernemingsraad, maar de commissaris dient in zijn commissarisverslag een specifieke vermelding op te nemen over de sociale balans.
De openbare raadpleging vond plaats van 1 december 2021 tot 1 maart 2022.
Hieronder vindt u de ontwerpnorm zoals deze werd voorgelegd aan openbare raadpleging (1-12-2021 tot 1-03-2022).
Omdat de ontwerpnormen met elkaar verband houden, had de Raad van het IBR ervoor geopteerd om een begeleidend document op te stellen om u te leiden doorheen de openbare raadplegingen.
Dit begeleidend document bevat slechts een summiere beschrijving van een aantal kernpunten en maakte geen deel uit van de openbare raadpleging, zodat hierop niet gereageerd kon worden.
Volgend op de openbare raadpleging
omtrent het ontwerp van bijkomende norm (herziene versie
2020) bij de in België van toepassing
zijnde ISA’s (20 december 2019 tot 31 januari 2020),
werd de goedkeuring gevraagd aan de HREB en de minister van Economie. Dit
ontwerp werd opgesteld rekening houdend met de wetgeving die op dat moment in
voege was. Er kon geen rekening gehouden
worden met de bij het Parlement
hangende wetsvoorstellen, vermits de finale tekst hiervan niet gekend
was, noch wanneer deze in werking zouden treden. Naar aanleiding van de
inwerkingtreding van de reparatiewet op 6 mei 2020 werd
het ontwerp van bijkomende norm (herziene versie) aangepast en opnieuw
voorgelegd aan een openbare raadpleging (10 juli tot 15 augustus 2020),
overeenkomstig artikel 31 van de wet van 7 december 2016 tot organisatie van
het beroep van en het publiek toezicht op de bedrijfsrevisoren.
Naar aanleiding van de hoorzitting
die op 20 november 2020 door de HREB werd georganiseerd, heeft het IBR gevraagd
om de ter goedkeuring voorgelegde ontwerpnorm te herformuleren (art. 31, §1,
vijfde lid). De HREB heeft deze ontwerpnorm goedgekeurd op 11 december 2020 en
de minister van Economie op 25 februari 2021 (bericht tot goedkeuring
gepubliceerd in het BS van 10 maart 2021, p. 20298).
Het IBR heeft binnen de termijn van de openbare raadpleging (10 juli tot 15 augustus 2020) 3 reacties ontvangen van bedrijfsrevisoren, bedrijfsrevisorenkantoren die de vennoten en de medewerkers vertegenwoordigen, alsook van andere belanghebbende partijen. U vindt de integrale reacties hieronder, behoudens indien werd verzocht dit niet te doen. De Raad van het IBR heeft tevens rekening gehouden met de niet-publieke reactie ontvangen buiten de termijn, omdat deze pertinent werd geacht. U vindt hieronder tevens het standpunt van de Raad inzake de gepubliceerde commentaren, alsook het ter goedkeuring voorgelegde ontwerp van norm.
Ter goedkeuring voorgelegd ontwerp van bijkomende norm (herziene versie 2020)
Standpunt van de Raad van het IBR omtrent de ontvangen commentaren op de openbare raadpleging:
Ontwerp zoals voorgelegd aan openbare raadpleging:
Overeenkomstig artikel 31 van de wet van 7 december 2016 tot organisatie van het beroep van en het publiek toezicht op de bedrijfsrevisoren, heeft de Raad van het IBR het ontwerp van bijkomende norm (herziene versie 2020) bij de in België van toepassing zijnde ISA’s – Het commissarisverslag in het kader van een wettelijke controle van de (geconsolideerde) jaarrekening en andere andere aspecten met betrekking tot de opdracht van de commissaris van 20 december 2019 tot 31 januari 2020 ter openbare raapleging voorgelegd.
Het IBR heeft binnen deze termijn 5 reacties ontvangen van bedrijfsrevisoren, bedrijfsrevisorenkantoren die de vennoten en de medewerkers vertegenwoordigen, alsook van andere belanghebbende partijen. De Raad van het IBR heeft tevens rekening gehouden met een reactie ontvangen buiten de termijn, omdat deze pertinent werd geacht. U vindt hieronder het standpunt van de Raad.
Volgend op voormelde openbare raadpleging, werd de goedkeuring gevraagd aan de Hoge Raad voor de Economische Beroepen (HREB) en de minister van Economie. In het kader van het verzoek tot goedkeuring voorgelegd aan de HREB, heeft de Raad van het IBR beslist om de beperkte wijzigingen aan het ontwerp van bijkomende norm (herziene versie 2020) naar aanleiding van de reparatiewet opnieuw ter openbare raadpleging voor te leggen. (zie hierboven) Zie omtrent de reparatiewet (wijzigingen aan het WVV ingevoerd door de wet van 28 april 2020 tot omzetting van Richtlijn (EU) 2017/828 van het Europees Parlement en de Raad van 17 mei 2017 tot wijziging van Richtlijn 2007/36/EG wat het bevorderen van de langetermijnbetrokkenheid van aandeelhouders betreft, en houdende vennootschaps- en verenigingsbepalingen): Mededelingen 2020/11 en 2020/13.
Op 12 maart 2019 werd het bericht inzake de goedkeuring door de minister van Economie in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. De Hoge Raad voor de Economische Beroepen heeft deze norm goedgekeurd op 26 juli 2018.
Deze norm vervangt de norm die goedgekeurd werd op 29 maart 2013 (B.S. 28 augustus 2013), gewijzigd op 21 december 2016 (B.S. 17 maart 2017).
Analyse van de commentaren ontvangen op de openbare raadpleging en standpunt van het IBR
Ontwerp voorgelegd aan openbare raadpleging
Ontwerp van bijkomende norm (herzien in 2018) bij de in België van toepassing zijnde internationale auditstandaarden (ISA's) - Het commissarisverslag in het kader van een wettelijke controle van de (geconsolideerde) jaarrekening en andere aspecten met betrekking tot de opdracht van de commissaris.
Gezien het verzoek van de minister van Economie gericht aan het IBR om het ontwerp van norm inzake de toepassing van de ISA’s in België van 2016 aan te passen, heeft het IBR een nieuw ontwerp van bijkomende norm (herzien in 2018) aan een openbare raadpleging voorgelegd op 5 februari 2018.
Het bericht van 16 april 2010 tot goedkeuring van de norm van 10 november 2009 inzake de toepassing van de ISA’s in België stelde dat de Raad van het IBR een norm diende aan te nemen die de specifieke Belgische bepalingen inzake audit die niet opgenomen zijn in de ISA’s herneemt.
Daartoe heeft de Raad van het IBR op 29 maart 2013 de bijkomende norm bij de in België van toepassing zijnde internationale auditstandaarden (ISA’s) aangenomen.
Artikel 28 van de wet van 18 december 2015 tot omzetting van de boekhoudrichtlijn heeft artikel 144, §1 van het Wetboek van vennootschappen gewijzigd door de invoering van een nieuwe bepaling onder 9°. Deze nieuwe bepaling verplicht de opnemingen van een vermelding in het commissarisverslag betreffende de documenten die worden neergelegd overeenkomstig artikel 100 van het Wetboek van vennootschappen. Derhalve werd de bijkomende norm bij de in België van toepassing zijnde ISA’s gewijzigd door een norm die werd aangenomen door de Raad op 26 augustus en 1 december 2016 en goedgekeurd door de HREB op 14 december 2016. Op 17 maart 2017 werd het bericht van 13 maart 2017 van de minister die bevoegd is voor Economie met betrekking tot de goedkeuring van voormelde norm bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad. De wijzigingen opgenomen in de gecoördineerde versie van de bijkomende norm bij de in België van toepassing zijnde ISA’s zijn van toepassing op de boekjaren geopend vanaf 1 januari 2016.
Gecoördineerde versie van de bijkomende norm bij de in België van toepassing zijnde ISA's
De Raad van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren heeft op 29 maart 2013 de hiernavolgende norm aangenomen. Deze werd op 25 april 2013 door de Hoge Raad voor de Economische Beroepen en op 22 augustus 2013 door de Minister die bevoegd is voor Economie goedgekeurd. Deze goedkeuring heeft het voorwerp uitgemaakt van een bericht door de Minister die bevoegd is voor Economie, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 28 augustus 2013 (p. 56832).
Tweede openbare raadpleging
Eerste openbare raadpleging